نقدی بر وضعیت تعهد و تخصص در افغانستان

متخصص وكارشناس ورهبر و برنامه ريز بدون تعهد حداكثركار راانجام مي دهد و توجهي به اين قضيه ندارد كه كار با چه كيفيتي بايد انجام بپذيرد و درخدمت چه مردمي قراربگيرد و چه استفاده هاي بعدي ازنتيجه كارمقصود است . يعني اين قماش آدمها به نفس كارمي انديشند و به نتيجه كارتوجه ندارند به اين معني كه كاربايد انجام گيرد و مزد بايد دريافت شود . هيچ كشوري هم نتوانسته است ازنتيجه كاراين نوع متخصص و اهل فن و رهبران به توسعه قابل ملاحظه رسيده باشد مردمي كه كشورشان را ساخته اند به نتيجه كارعلاقه داشته اند بخاطراينكه وطن شان رادوست داشتند ،سخت كاركردند ،رياضت كشيدند بيشتربه منافع كلي وهمگاني مردم فكر كردند كشورهايي مانند آلمان ،ژاپن و ايتاليا بعد ازجنگ جهاني دوم بالاترين تعهد را به نمايش گذاشته اند مي توانند الگوي خوبي براي همه باشند .

عنصرتعهد درقدم نخست درسازندگي و نوسازي و توسعه كشورشان موثربوده است . دركشورماهم بدون تعهد درهيچ عرصه اي موفقيت چنداني حاصل نمي شود . انسانهاي متعهد برعكس كساني كه به نفس كارمي انديشند به نتيجه كاريقين دارند .

انسان متعهد مي داند كه درقبال وطن ويران شده اش مسئول است و مي فهمد كه براي خودش ،خانواده اش و سرزمين اش كارمي كند و او يقين دارد كه نبايد خانه وطن راخراب كند تا خانه شخصي خودش آباد شود .
متأسفانه امروز دروطن ما آنچه آباد است خانه هاي شخصي عده اي محدودي است كه به بهاي ويراني وطن آباد شده است .

دركشورما دراين نه سال اخيرتعداد زيادي بنام متخصص و كارشناس يا آورده شده اند يا آمده اند . و كارهاي زيادي نيز ازبركت اين دوران به آنها سپرده شده است . ازآنجاييكه هيچ تعهدي درتعداد كثيري ازآنان ديده نمي شود كاري كه به دل مردم چنگ بزند انجام نداده اند مردم ما مي فهمند كه اگردانش و تخصص با تعهدعجين نشود نتيجه كارها ازقبل مشخص است يعني مثل بسياري ازكارهايست كه تافعلا انجام گرفته ورضايت كمتري ازهموطنان ما را جلب كرده است .

اگرمسئولين كشورتجارب اين چند سال گذشته را ازقلم نيندازند و محبت به وطن را به كمك بطلبند بين آدمهاي متعهد وآناني كه هيچ پيوند عاطفي و احساس وطن دوستي درآنها ديده نمي شود تفاوت قايل شوند .
وازمتخصصين متعهدي كه جوهرحب وطن راباخود دارند بيشتراستفاده كنند وضعيت فعلي دگرگون خواهد شد .

دولت ، احزاب سياسي و نهاد مدني ،وسايل ارتباط جمعي ،پوهنتون ها و موسسات آموزشي وظيفه دارند تا تعهد نسبت به آبادي ،حفظ حاكميت نوسازي تأمين امنيت صلح راتااعماق انديشه ها و باورهاي مردم ببرند . تعهد كسب مي شود ،تعهد ساخته مي شود ،ممارست ،تمرين و تدريس مي خواهد بايد تعهد و دلسوزي به آينده وطن رابا بال انديشه و تفكرتا اعماق اين سرزمين گسترش داد . ودورترين و تاريكترين نقاط كشوررابا انوارتعهد روشن ساخت .

نمي شود ادعا كرد كشوررامي سازيم اما هيچ دغدغه اي بخاطر آينده اولاد اين وطن نداريم نمي شود بگوييم اين كشورآباد مي شود ودروجود ما هيچ نوع وفاداري و عِرقي نسبت به آتيه و آينده كشوروجود نداشته باشد .
نمي شود كساني را الگو و سرمشق خود قراردهيم كه داد وفرياد وطن دوستي آنان گوش فلك را كر كرده است و ادعاي وطن دوستي و عشق به سرزمين را زمزه مي كنند عملا وطن را به خاك سياه مي نشانند.
با اين سبك و سياق و به اين اشك تمساح ريختن ها وطن آباد نمي شود . تعهد اولين و مهمترين سنگ بناي ساختن كشوراست .

به تمام اين تفاصيل و تجليل ازنقش متخصص و كارشناس و نيازمردم به تكنسين و افراد فني درجو كنوني كه كشورمادرآستانه نوسازي است و متخصص و كارشناس نقش پايه اي درساختن كشورايفا مي نمايد بايد توجه داشت كه اگر متخصصين درجاي شان قرارنگيرند به حال كشورغيرمفيد خواهد بود .
بايد نقش ها طوري تنظيم شود كه درهم آميزي غيرمنطقي ايجاد نكند . همانطوريكه گفتيم آبادي و ساختن كشوربه تخصص نيازدارد درحقيقت مسئوليت ساختن كشوربعهده متخصصين است هيچ كشوري بدون حضورفعال كارشناس و متخصص به توسعه و آباداني راه نيافته است .

مسلم است كه برخورد با پرابلم هاي كلي كشوروحفظ منافع عامه مستلزم نگاه عميق و چند جانبه است . نمي شود با تكيه بر فن خاص و تخصص خاص به حل معضلات كلي پرداخت و تخصص دريك حوزه معين علمي به هيچ وجه صلاحيت كلي ايجاد نمي كند .

اهل فن خاص و تكنسين قادر به تدوين برنامه كلي براي كشور نيست به همين دليل است كه يكي ازدانشمندان بزرگ به نام ژان مارتين مي گويد ( وقتي دموكراسي ازهم بپاشد سياست تيول گروهي از متخصصين مي شود ) و شواهد زيادي هم درتاريخ تحولات اجتماعي جهان درقرن اخيروجود دارد كه رهبري كشورها را نمي شود با تكيه بر حرفه هاي خاص و فنون معين تعيين كرد وبه نحو منطقي به انجام رساند.

دركشور ما متواتراين اتفاق افتاده است كه پست هاي رهبري رابارها به متخصصين و كارشناسان رشته هاي خاص سپرده اند و توجه نشده است كه اگرميخواهيم كارحكومت را به دست كارشناسان رشته هاي متفاوت بسپاريم بايد متوجه اين نكته اساسي مي بوديم كه تصميمات سياسي كه درمسند رهبري اتخاذ ميشود درعين حال كه متضمن منافع تصميم گيرندگان است مستلزم تعدد راه حل ها نيز مي باشد اگربه كارشناسي صلاحيت اتخاذ تصميم درراستاي سياست هاي كلان دولت داده مي شود كه اين خود غلط است ،ممكن است گاهي اين اتفاق بيفتد اما درمرحله كاربردي توسط رهبران بايد دراين سياست ها تجديد نظر صورت گيرد تا يقين حاصل شود كه سياست هاي اتخاذ شده تك بُعدي نبوده و درجهت منافع حرفه و فن خاصي سير نكند . برخورد هاي تك بُعدي به سياست هاي عمومي و كلان كشوراكثرا مشكل آفرين مي شود . براي وضاحت قضيه مثالي را ذكر مي كنم . تمام صنوف ، حرفه ها ، اتحاديه هاي صنفي ،تجمعات تخصصي جمعيت هايي هستند كه مشي و سياست هاي صنفي دارند و بيشتراين سياست ها اقتصادي هستند ، موضع گيري هاي آنان كسب قدرت سياسي نيست و ادعاي رهبري كشور باسرشت صنفي و حرفه اي شان درتعارض قرارمي گيرد . اعم خواسته هاي اين صنوف ايجاد بهبودي مادي ، شكوفايي فرهنگي ،تسهيلات حرفه اي ،اعاده حقوقي ازقبيل افزايش معاش ،تقليل ساعت كار،حق بيمه ،حق دوران تقاعد و غيره است .

مثلا اتحاديه هايي مانند اتحاديه معلمين ،دكتران ،انجمن هايي ازمتخصصان ،صنوف متفاوت بازاريان ،اتحاديه استادان و غيره ، همه اتحاديه و تجمعات صنفي هستند و همه آنها ترجيحا خواسته هاي صنفي دارند ،متخصصين ، رهبران صنوف و اتحاديه هاي صنفي و حرفه اي گاهي به غلط تصورمي كنند كه بايد استراتژي كسب قدرت سياسي رادنبال كنند . بعدا متوجه مي شوند كه ماهميت كارو حرفه آنها درتناقض با اهداف سياسي آنها سير مي كند ،بنا سرخورده مي شوند و ازاصل مبارزه صنفي نيز منصرف مي گردند و گاهي هم تكنسين ها رهبرمي شوند و عده اي از هم مسلكان خويش را به دور استراتژي كسب قدرت سياسي بسيج مي نمايند و درراستاي ساختن حكومت هاي تكنوكراتيك تلاش مي كنند و به سياست گذاري هاي كلان كشورمي پردازند و بجاي رهبران تصميم مي گيرند كاري كه توكويل يكي ازناظران برجسته و متخصص سيستم ها انجام داد . هنگامي لوئي ناپلئون اورا به وزارت خارجه فرانسه منصوب كرد مرتكب اشتباهي شد كه جبران ناپذيربود . او براي برقراري مجدد حكومت پاپ به جمهوري رم قشون فرستاد و آن جمهوري را خفه كرد . دركشورما بارها اين اتفاق افتاده است عده اي متخصص و كارشناس به قصد كسب قدرت سياسي جمعي را ايجاد كردند و تشكل خويش را ساخته اند . اما ازآنجائيكه شغل و حرفه شان با تصرف قدرت سياسي همخواني نداشته چون وظايف شان ساختن كشوراست نه رهبري راه اشتباه رفته اند و نتايج مطلوب نيز حاصل نشده است .

بعضي ازرهبران اين حرفه ها تلاش آنها رسيدن به قدرت سياسي بوده . به خاطر رسيدن به اهداف ازپيش تعيين شده به انواع سازش هاي غيرموجه تن دادند با هرنوع طرزفكر،ايدئولوژي و نهاد هايي از قدرت و شخصيت ها تباني كرده اند اين افراد چون راه راانحرافي طي كرده اند از اين حركت ها هم به نتيجه نرسيدند سرانجام سرخورده و متحير ضمن اينكه دوستان و هم مسلكان خويش را ازدست دادند خودشان نيز زمين گير شدند.

سخن اخير اينكه پارامتر هايي چون تخصص و علم وتعهد ودلسوزي درصورتي نتايج مفيد خويش را بروزخواهد داد كه شرايط و زمينه هاي اجراي كارها مساعد باشد درغير آن نه تخصص و نه تعهد كارايي لازم را خواهد داشت .

دركشوري چون كشور ما كه زمينه براي اجراي كارها مساعد نيست نمي توان انتظار داشت كه كارها برطبق برنامه به پيش رود و نتايج دلخواه درپي داشته باشد . همانطوريكه درهيچ زمين سنگلاخي حاصل مطلوب را اززراعت نمي توان متوقع بود .

هيچ كارمثمر ومفيدي را ممكن نيست درغياب شرايط مساعد انجام داد .

اهداف و برنامه ها ،خواسته ها و آرمانها بدست نيروهاي كاردان زماني محقق مي شود كه شرايط و بستر مساعد براي آنها ايجاد گردد درغير آن انتظاربازدهي و اخذ ثمرازكارها انتظارعبث است .

دريك كشورناامن نبايد توقع داشت كه مردم با رضايت خاطردست به ايجاد شركت ،كارخانه و يا سرمايه گذاري بزنند غيرازكساني كه عادت دارند ازآب گل آلود و شرايط به هم ريخته بدليل اينكه بنحوي دست آنها براي سوءاستفاده باز است تغذيه نمايند .

همانطوريكه نمي توان صدها پل و سد آب ساخت اگرامكانات مالي وجود نداشته باشد به همان دليل نيزنمي توان مطمئن بود كه جوانان كشورسالم باقي بمانند درصورتيكه ازدر وديوارخانه محل زندگي شان بوي ترياك به مشام برسد . به همان دليل نيز نمي توان اميد داشت كه ازكشورفساد ريشه كن شود درحاليكه صد ها ام الفساد دركشورمصروف بازتوليد فساد هستند.

اینجا را کلیک کرده و بخش نخست این نوشته را بخوانید