نیم نگاهی به کانسرت احمد ولی در مونشن آلمان

بتاریخ 12 جنوری 2013 احمد ولی در شهر مونشن آلمان کانسرت باشکوهی داشت. من از وین و یکی از دوستان من از سالزبورگ اتریش با خانواده های مان درین کانسرت شرکت کردیم. این کانسرت با کانسرت هایی که من در کشور های اروپایی شرکت کرده بودم؛ تفاوت هایی داشت که عمده ترینش را اینک به ترتیب به آن اشاره می کنم:
1- آنچه در کانسرت های قبلی توجه شرکت کنندگان را بخود جلب می کرد؛ دستگاه های عریض و طویل ابزار آلات موسیقی مدرن مثل کیبورت جاز و غیره بود. در کانسرت فعلی فقط یک دستگاه هارمونیه قرار داشت که خود احمد ولی در حین خواندن آن را می نواخت و یک عدد طبله بود که استاد آصف طبله نواز از آن استفاده می کرد و بس.
2- درین محفل فقط فضای موسیقی حاکمیت داشت و از هیچ گونه فضای سیاسی- فرهنگی از نوع انجمن نمایی و حتا از آغاز محفل توسط انانسر و سپانسر خبری نبود. نظم این محفل را قبل از اینکه هئیت انضباطی و یا اسپانسر های محفل تدارک کرده باشند، خود شرکت کنندگان با آرامش شان تزئین و ترتیب می کرد.
3- در حین خواندن به استثنای سه بار تفریح، وقفه دیگری از قبیل عوارض تخنیکی در مکرافون و صدا، آمدن خواننده دیگر در پشت تربیون و توقف در عدم پیدا کردن یاداشت اشعار توسط آواز خوان به هیچ وجه دیده نشد.
4- بی نظمی های رقص و پای کوبی، از نوع بدمستی ها و خر مستی هایی که در باقی محافل موسیقی رایج است، درین محفل خبری نبود. با وجودیکه از هر نوع نوشیدنی های الکلی و غیر الکلی در بوفه بشکل آزادنه فروخته میشد، ولی هیچ موردی دیده نشد که فردی بر اثر نشئه؛ توجه دیگران را بخود جلب کند.
5- بر خلاف محافل دیگر که از چینل های غول پیکر صوت صدا و مکرافون های اکو دار و گوش خراش استفاده می کنند، درین محفل یک دستگاه کوچک چینل صدا وجود داشت که بی نهایت با کیفیت بود و صدا را بشکل طبیعی بصورت آرام و ملایم انعکاس می داد.
اینک می پردازم به برداشت خودم ازین چهار موردی که بر شمردم:
در محفل های هنرمندان دیگر، مرکز ثقل آواز خوان همان کیبورت است. یعنی کیبورت هم خواننده را رهبری و کنترول می کند، هم طبله نواز و هم رباب زن و غیره را. به این معنا که آواز خوان اسیر و تابع کیبورت است و از طریق کیبورت رابطه و پیوندش را با طبله نواز، رباب زن و غیره بر قرار می کند. وقتی تمامی این نوازندگان ضرباتش را با کیبورت هماهنگ توانستند، آنگاه خواننده می تواند برای شرکت کنندگان آهنگ بسراید، آنهم بشرطی که آوای صدایش را طبق خواست کیبروت که قبلاً ضبط شده است، تنظیم و عیار کند. یعنی آواز خوان نمی تواند صدایش را با احساس درونی خودش آزادانه رها کند. زیرا در چنین میکانیسمی، آواز خوان اصلاً آزادی نداشته و اسیر سیستم زنجیره ای تابعیت از ماشین می باشد.
تا جائیکه به هنر ربط دارد، هنر بیان احساسات و انتقال آن بر دیگران است. درین میان وقتی هنرمندی از ماشین پیروی نموده و اسیر آن باشد، مگر می تواند احساسات درونی اش را آنطوری که دلش بخواهد بیان وعرضه کند؟
آنچه احمد ولی را با سایر هنرمندان فعلی متمایز می سازد همین موضوع است. ایشان با خیال کاملاً آسوده، از عمیق ترین و عالی شکلی از بیان احساسات و انتقال آن بر دیگران استفاده می کند. یعنی آقای احمد ولی در بیان احساساتش آزاد است و صدایش را بدون اینکه از کیبورت و یا ماشین ضبط شده تابعیت کند، بهر شکلی که دلش بخواهد رها کرده جولان می دهد. بناً هنر اگر بیان احساسات و باز تاب آن بر دیگران است، می باید از بند ها وقیودات ماشین رها باشد. وقتی هنرمندی آواز می خواند، ماشین بعنوان یک وسیله می باید تحت تسلط پنجه های هنرمند قرار داشته باشد، نه اینکه هنرمند از صدای ثبت شده ماشین پیروی و تابعیت کند.
خلاصه در محفل مونشن، هنر و هنرمند خود نمایی می کرد، در حالکیه در محافل اکثریت آواز خوانان، ماشین و وسایل موسیقی گرداننده میدان است. در محفل مونشن هارمونیه و طبله صدای آواز خوان را بدرقه و همرامی می کرد، در حالکیه در محافل های دیگر، وسایل موسیقی مثل جاز، طبله، هارمونیه، رباب وحتا آواز خوان می باید برنامه ضبط شده کیبورت را دنبال کند. بناً پیروی از برنامه ضبط شده کیبورت، احساسات آواز خوان را تابع ریتم و ضربات یک نواخت ماشین می سازد. درین میان تمامی نوازندگانی که می باید آواز خوان را همرامی کند، صدای کیبورت را تعقیب می کند که در واقع هر یکی ازین نوازدگان اصلاً آزادی ندارد تا هنر نوازندگی شان را در موقع نیاز بروز و باز تاب بدهد. مثلاً وقتی استاد آصف ضربات دلنواز طلبه را بنا به میل و نیاز احساسی خودش اجرا می کرد، ضرورتی نداشت تا به ریتم کیبورت توجه کند.
البته چنین هم برداشت نشود که نوازندگان نیاز به پیروی از نظم و ریتم موسیقی ندارند و کاملاً آزادانه عمل کنند. اگر نوازندگان بشکل آزادانه و بدون در نظر داشت نظم موسیقی عمل کنند، موجب خلل و سکتگی در وزن و هنر موسیقی می گردد. منظور این است که این نظم می باید در اثر ضربات هنری نوازندگان و آواز خوان بشکل زنده و برحال اجرا گردد تا احساس تولید کند، نه اینکه هنر را تابع زوق تخنیکی ماشین نموده هنرمندان در میکانیسم تخنیکی هضم شود.
چارلی چاپلین خطاب به یک آواز خوان زن در لندن گفت:
"تو سعی می کنی یک عیب بی اهمت را بپوشانی ولی با پوشاندنش ده عیب واقعی را بر ملا و عریان می کنی".
آواز خوان از چارلی پرسید منظورش چیست؟ چارلی گفت:
"دندانهای نا منظم تو عیب نیست که مخفی می کنی، بلکه با پوشاندنش عیب های دیگری ظاهر می شود که هنر آواز خوانی ات را کم تاثیر می نماید."
با استفاده ازین نقل قول، من هم بعنوان یک تماشا چی، خدمت آن هنرمندانی که از کیبورت ضبط شده موزیک استفاده می کند عرض کنم که سعی کنند از ریتم و ضربات زنده توسط انگشتان خود شان استفاده کنند. زیرا هر طوری که باشد احساس تولید می تواند. پیروی از صوت تخنیکی، احساسات نوازنگان و خواننده را جریحه دار می کند.