ظلمتِ اعتقاد حقیقتِ اعتقاد است!؛ چگونه آحاد یک ملت مقنی می‏شوند؟

مطلب ذیل تلخیص و فشردۀ دیدگاه آرامش دوستدار در مورد عنوان بالا نمی باشد و بلکه بخشهای از ملاحظات اوست. برای خواندن کامل این مطلب و مطالب شبیه این لطفاً کتابهای آرامش دوستدار را بخوانید.
چون هدف فراهم نمودن زمینۀ آشنایی با اندیشه های آرامش دوستدار هست، من این مطلب را بدون هیچگونه دخل و تصرف از متن کتابهای"درخششهای تیره" و "امتناع تفکر در فرهنگ دینی" برگزیده و تایپ نموده ام. در نسخه ابتدایی این مطلب صفحات دقیق کتاب نیز تایپ شده بود. اما برای جلوگیری از سرقت آن، که حالا با کمک کمپیوتر فقط با فشردن یک دگمه انجام می گیرد، از نشر آن صرف نظر شد و در عوض فقط نام کتاب بعنوان نمایه درج شده است.

نشر چاپی و یا الکترنیکی این مطلب بدون درج لینک کامل این صفحه اجازه نیست و مبادرت به آن سرقت است.

جعفررضائی

چگونه آحاد یک ملت مقنی می شوند؟

نویسنده: آرامش دوستدار

بارها به تأکید گفته و مشروحاً تحلیل کرده ام که پرسیدن زادگاه اندیشیدن است و اینکه پرسیدن منحصراً در ناوابستگی میسر می گردد، تا اندیشیدن را در و از خودش بزایاند. جایی که پرسیدن پدید نیاید و در نوپدیدی مستمرش پایدار نماند، اندیشیدن زاده نمی شود. به هیچ بهانه ای، با هیچ تردستی و دستاویزی نمی توان ناپرسیده اندیشید...

ظلمت هر اعتقادی، چنانکه در این ملاحظات خواهیم دید، حقیقت هر اعتقاد است. حقیقت بدین معنا آن ناپرسیده و نادانسته ای که با احاطۀ درونی‏اش فرهنگی می شود، یعنی احساس جمعی را تسخیر می کند و شالودۀ اعتقاد را می ریزد. اعتقاد را من در برابر تفکر می نهم و این دو را در نهاد و تحقق خود نافی یکدیگر می دانم...

ناپرسایی چنان قرنها در ما درونگین و نیرومند شده که رفتاری طبیعی تر از آن نمی شناسیم. از اینرو پرسش است که ما آن را مخل و غیرطبیعی احساس می کنیم و بیش از هرچیز دیگر می توانست "کمر فکری" ما را بشکند و نفس ذهنی مان را ببرد. ما در ناپرسایی دیده ایم، شنیده ایم، گفته ایم و بویژه حتا "پرسیده ایم"...

من این فرهنگ را در کلیت مستولی اش سیاه چال اندیشیدن می دانم، که کسانی چون روزبه و رازی، هیچگاه از آن زنده بیرون نیامده اند_منظورم در وجدان فکری ماست که نداریم_...
فرهنگی که اینهمه ابزار پرسش ستیز و اندیشه کش از همان آغاز پدید آورده...

برای اصلاح طلبان کنونی و بویژه برای کسانی که می خواهند با شارموتی بازی "هرمنوتیکشان" اسلام را مطلوب بفهمند و جلوه دهند، قطعاً ایجاد دردسر می کند. از سوی دیگر شانسی که این گروه آورده این است که به تعداد هوادارنش او هرمنوتیک می شناسد. تصور و انتظارش از هرمنوتیک تفاوت چندانی با معجزه ندارد. گمان می کند هرمنوتیک فن "تفسیر" است و در صورت لزوم می تواند پری از شکم دیو بزایاند و برعکس. با وجود این، تماشای این صحنه خالی از تفریح نیست: چگونه کارشناسان اسلامی هرمنوتیک_یا هرمنوتیک اسلامی_ به غریزۀ صیانت نفس دینی شان، هنگام "هرمنوتیزه کردن" فهم ناظر بر اسلام، سخت مراقبند دامهای هرمنوتیک شکن قرآنی که در هر گوشه ای از این کتاب دهان بازکرده اند و مآلاً عملیات آکروباتیک آنان را با شکست روبه‏رو می سازند، از دور هم نزدیک نشوند!...
رویدادهای تاریخی تابع اصول و قواعد منطقی و ریاضی نیستند. گاه یک تحول اجتماعی، خصوصاً در دورۀ آشوب زیروزبر کننده اش، راه هایی می گشاید که به دلخوشی و طمع آنها مردم با پای خود به چاه هایی که میان آن راه ها دهان باز کرده اند می روند و در این ممارست، آنچنان شم تمیز راه و چاه را از دست می دهند که رفته رفته مقنی می شوند. آنگاه دیگر اثری هم از راهی باقی نمی ماند!...
هیچ شناعت جسمی و روحی، هیچ عیبی و هیچ بدی نیست که یزدانی نشده باشد. از جنبۀ ایده آلیستی دین که بگذریم و به جنبۀ ریالیستی آن بیاییم...

یاکوب بورکهارت: دین در لحظات قاطع تاریخی قادر است شکنی در روح یک قوم وارد آورد که دیگر هیچگاهی صاف نشود، در اینصورت اگر بعدها همۀ درهای آزادی هم به روی آن قوم گشوده شوند، سودی نخواهد داشت. چه عمرِ کششها یا لااقل بهترینِ کششها برای آنچه زمانی از آن قوم دریغ گشته به پایان رسیده است...