افغانستان و رویاهایی برای مبارزه با فساد

شاید کسی بگوید مگر راه حل دیگری هم غیراز محکمه متهمان به فساد وجود دارد که جای تعب باشد؟. باید گفت خیر. بهترین راه حل عملی و اقدامات پیشگیرانه و مبارزه جویانه این است که مفسدان به چنگال عدالت سپرده شوند و در سایه اجرای عدالت و مجازات مفسدان جلو گسترش فساد گرفته شود. امری که در زبان و نوشته چقدر آسان است! و با دستگیری و محاکمه این مفسدان آب از اب تکان نمی خورد. جالب تر از همه این که آقای لودین نه تنها به دستگیری و زندانی کردن مجرمان به فساد راضی شده بلکه می گوید:" مسؤلین اداره عالی نظارت بر تطبیق استراتژی مبارزه علیه فساد اداری مدعی هستند که هنوزهم چالش های بزرگ فرا راه دولت برای از بین بردن فساد اداری وجود دارد و تنها زندانی کردن افراد آغشته به این پدیده کافی نبوده بلکه ضرورت است علیه زیربناهای فساد اداری مبارزه شود."

در اینکه مبارزه زیربنایی شود، همه کارشناسان و متخصصان بارها و بارها آن را تکرار کرده و امری است که در جهان امروز به بدیهیات تبدیل گردیده، اما آن چه برای من جای سئوال است این است که دانه درشت های مفسدان اقتصادی و فساد اداری و مختلسان نامدار در کشور در کجا و در چه تاریخی دستگیر شده اند که زندانی شدن آنها کافی نباشد؟. اگر دادنه درشت های فسادان اداری و اقتصادی تاکنون دستگیر و مجازات می گردید ایا افغانستان در رده دومین کشور فاسد جهان بعد از سومالی قرار می گرفت؟. واگر مختلسان و مفسدان اقتصادی دستگیر و زندانی می شدند، وضعیت کابل بانک به چنین سرنوشتی غمبار دچار می گردید؟ که حتی بانک جهانی کمک های قرضه اش را از افغانستان قطع کرده است؟ آخرآقای لودین ریس اداره عالی نظارت برتطبیق استراتژی مبارزه علیه فساد اداری، چیزی را برای مبارزه با فساد اداری ناکافی می داند، خود و اداره اش همان را هم انجام داده نتوانسته اند.
تنها دلیلی که اعلام کرده که متهمان به فساد به زودی محاکمه خواهند شد این است که او نامهای متهمین به فساد را به آقای کرزی نشان داده است:" لیست این افراد که شامل وزیران، والی ها وبرخی مقامات دیگر می شوند، نام های این مقامات به رییس جمهور کرزی نیز نشان داده شده است و بزودی محاکمه خواهند شد".

مسئله اساسی این است که در طول ده سال گذشته شاید اقای کرزی دهها بار این دوسیه را رویت کرده باشد و شاید از رویت تکراری آن خسته شده باشد، اما در میان همه این رویت ها و تصمیم گیری ها برای دستگیری و محاکمه افراد متهم به فساد، این افراد تاکنون طی ده سال اخیر هیچ گاه دستگیر نشده اند تا زندانی شوند و زندان برای شان کافی نباشد!. به راستی که وعده مبارزه با فساد به اندازه ای تکراری و به دوراز واقعیت ها تبدیل گردیده است که وقتی از مبارزه بافساد در ساختار افغانستان به میان می آید، این موضوع به یک طنز بیشتر شباهت دارد تا یک خبر جدی و واقعی، زیرا تا کنون بارها اعلام شده است که دانه درشت های متهم به فساد دستگیر و محاکمه می گردند، اما آنان یا همچنان به اعمال فساد اقتصادی مشغولند و یا با پول های بادآورده ملی چکر خارج می زنند و غافل از درد و رنج مردم مشغول خوشگذرانی هستند و هیچ کسی نیست که از آنان سئوالی نماید.

تاکنون چندین اداره برای مبارزه با فساد تشکیل شده و شاید بیشترین اداره ای که برای یک موضوع تشکیل شده باشد تشکیلات متعدد و ناکام مبارزه با فساد بوده است. این ادارات در یک مقطع خاص و در سایه یک احساسات غلیانی و زودگذر تاسیس گردیده و بعد از چند روزی بدون این که کوچک ترین کاری را انجام داده باشد، به فراموشی سپرده شده و متهمان به فساد به ریش همه این گونه ادارات و تشکیلات خندیده و به کار مفسدانه و مافیایی خود شان مشغول شده اند. به همین دلیل هرباری که سخن از مبارزه با فساد به میان می آید، این ذهنیت بیشتر تقویت می شود که هدف از این اعلام چیست و بازهم چه موضوعی پیش آمده که مسئله مبارزه با فساد پیش آمده است؟ چون مبارزه با فساد زمانی از سوی حکومت اعلام گردیده که یا از سوی جامعه جهانی تحت فشاد قرار گرفته و یا مسئله انتخاباتی در پیش بوده و یا کدام کنفرانسی در راه بوده و یا کدام مسئله دیگری اتفاق افتاده و یا اینکه پسمنظر ده ساله حکومت داری مورد ارزیابی قرار گرفته است، در چنین زمانهای خاص است که امر مبارزه با فساد جدی اعلام گردیده ولی بدون اینکه کاراساسی در این زمینه صورت گیرد به فراموشی سپرده شده است.

این قلم موافقم که فساد از کشور باید ریشه ای حل شود، اما چگونه؟ وقتی دولت یک متهم به فساد را دستگیر نمی تواند چگونه می تواند فساد را در کشور به طور ریشه ای حل کند؟ مثلا یكی از عوامل مهم فساد اين است كه منشأ فساد ارتباط تنگاتنگي با نظام و ساختار اجتماعي، ميزان سواد و فقروغناي عمومي و نيز نحوه اداره يك دولت در يك كشور، دارد. آیا حکومت قادر به همه این تغییرات است؟. رابطه نظام اقتصادی و اجتماعی با فساد اداری چنان ارتباط نزديك دارد كه حتي برخي را بدين باور واداشته است كه تا زماني كه نظام و ساختار اجتماعي تغيير ننمايد و تحول در افكار و انديشه هاي توده هاي مردم به وجود نيايد و خود توده هاي مردم به صورت عموم در نيابد كه فساد يك آفت و زيان اجتماعي مي باشد، اين پديده در چنین جامعه اي ريشه كن نخواهد شد.

شاید گفته شود که متهم کردن توده های مردم به فساد کار درستی نباشد، باید گفت که منظور این نوشته ذهنیت توده ای است نه فساد عملی توده ها، متاسفانه در افغانستان ازتوده های مردم گرفته تا کارمندان ادارت و مقامات دولتیٰ قبل از آن که به فکر خدمت باشند، به این فکرو ذهنیت هستند که قبل از آن که فرصت ها را از دست بدهند باید از موقعیتی که دارد به نفع خود بهترین استفاده راکنند!. این ذهنیت بدترین ذهنیتی است که در جامعه افغانی رواج زیادی دارد وبستر اصلی گسترش فساد درادارت و رشد مفسدان قدرت مند که حتی دولت قادر به دستگیری آنان نیستند، همین است. منتها در این وادی فساد انگیزهرکسی به قدر توان خود غرق در فساد می گردند، یکی کابل بانک را با خود می برد و آن اداره چی بیچاره در روز مثلا صد افغانی رشوت می گیرد! هردو فساد است، اما این کجا و آن کجا!.