شعر امروز!

شعر بايد نو باشد، خلاق باشد و فضاهای تازه ای را در خود ايجاد کرده باشد. اگر بخواهيم وارد بحث تخصصی شعر شويم، آن را بايد همواره در ارتباط با مقوله هايی مانند زبانشناسی، نشانه شناسی، فلسفه، بويژه فلسفه ی زبان و نيز در ارتباط با هنر مورد بحث قرار دهيم. يک اثر ادبی بايد نسبت به گذشته ی خود نوگرا باشد. جان داشته باشد. اين گذشته صرفا به معنای اين نيست که نسبت به شعرهای سنتی بزرگانی چون مولانا آفريده شده باشد، بلکه اين نوگرايی بايد نسبت به هر اثر پيش از اثر جديد نيز در نظر گرفته شود. مثلا کار جديد يک شاعر بايد نسبت به کار گذشته ی او تازه تر و نو تر باشد. از طرف ديگر خواننده يا مخاطب شعر نيز تاريخی خاص از ادبيات دارد. برای نمونه فردی را در نظر بگيريد که شعر چندانی نشنيده و يا نخوانده. مثلا شعرهای حافظ را. وقتی شما يک اثری که تقليدی از کار حافظ باشد را برايش بخوانيد، ممکن شعر خوب و تازه ای برايش باشد و لذت ببرد. در مقابل هر کس که شعر حافظ را خوانده و با شگردهای آن آشنا باشد، نمی تواند از شعری که تقليدی بيش از شعر حافظ نيست، لذت ببرد.

همانطور که شعر بايد نوگرا باشد، نوگرا به اين دليل که اگر شعر جان داشته باشد، اتکايی در خود داشته و فضاهای تازه ای را ايجاد کند، به همان نسبت شگردهايش نيز تغيير می کنند. برای نمونه اکنون بيش از هشتاد تا يکصد سال است که شعر در زبان های مختلف دنيا از جمله فارسی ، متکی به عناصر سنتی مانند هجا بندی های خاص و يا وزن و عروض و قافيه نيست. شعر لزومی نمی بيند که همچنان پابند به قوانين " المعجم في معايير الاشعار العجم" و يا دستورنامه ی جناب خواجه نصير الدين توسی باشد. از زمانی که نيمای شعر فارسی آمده تاکنون جريان های فردی و گاه به ندرت گروهی مختلف ادبی ظهور کرده که هر کدام در تلاش برای نوگرا بودن نسبت به گذشته بوده اند.

اولين حضور يک شاعر با کار تازه و بکر او معنا پيدا می کند.

اگر به تاريخ نگاهی بياندازيم ما شاهد مکتب بازگشت هستيم که به نوعی در برابر نوگرايی هندی بوجود آمد و اما ما اکنون وقتی به گذشته می نگريم، به اين نتيجه می رسيم که بله نوگرايی مولانا بیدل بسيار ارزشمندتر از آثار شاعران دوره ی بازگشت بود و هست و اين شعرهای بيدل است که ماندگار شده اند.

کسی که داعيه ی دنبال کردن حرفه ای ادبيات را دارد بايد همواره نسبت به تاريخ نوشتن آگاه باشد و شگردهای تازه ای را بيافريند. در دنيايی که ما بسر می بريم، معمولا آثار ادبی از شکل گروهی آن که يک مکتب را مثلا سورياليزم را می ساختند، فاصله گرفته و بيشتر اتکا به جريان مبتکر فردی دارد. شاعر بايد ابتکار بخرج دهد و شگردهای ادبی منحصر به خود را بيافريند. در شکل گروهی ويژگی های مشترکی را می شد يافت کرد که البته در کنار خلاقيت های فردی نيز، قابل دسته بندی بودند. شتاب و در هم تنيدگی هنر و ادبيات مانندداستان نويسی و شعر، عکاسی و ادبيات، گرافيک و ادبيات، تياتر و سينما و ادبيات و نقاشی و ادبيات نيز، شاعر را وادار کرده که اگر می خواهد در قافله ی شعر بماند بايد با همه ی اين عرصه های ادبی و هنری رقابت کند. از اينجا ما وارد بحث های تخصصی می شويم که فکر نمی کنم مجال اين بحث در اين نوشته ی کوتاه باشد .

من شما را به يک کتاب الکترونيکی خودم با عنوان " مهندسی ادبيات افغانستان " ارجاع می دهم که می توانيد اينجا را کليک کرده و آن را بخوانيد. در اين کتاب کوشش کرده ام اين مباحث را بيشتر شرح دهم. جلد دوم اين کتاب هم در راه است که اميدوارم بتوانم آن را در اختيار علاقمندان قرار دهم.