فاروق فارانی روشنفکر عصر سلاطین هوتکی

اگر چهار نفرمهمان مختلف الافکار را دریک برنامهء سیاسی وتحلیلی یکجا کنید همه سخنان یکذیگررا تائید نموده و ازقول یکدیگر استشهاد میکنند درتحلیل نهائی همه یک مطلب را به بیننده القا میکنند اما باعبارات مختلف. دایرکتر ویا گردانندهء پروگرام نیزازقبل تصمیم گرفته تا بخاطر اثبات نظریه شخصی اش که آنرا درآغازپروگرام انانس داده به بیننده ها فرصت طرخ سوالهای مخالف را ندهد. با این وضعیت ناهنجار به مشکل میتوان گفت که دست اندرکاران رسانه های دیداری ما ازمحدوده های کلیشه ای قدیم بیرون آمده وبا سازه های ژورنالیزم معاصرخودرا وفق داده اند. برنامهء (لیدلوری) یا به تعبیر درست ترآن (دورنما) ازین قاعده مستثنا نبود سه نفرمهمان برنامه آقایان هریک ستارسعیدی فاروق فارانی و فاروق بشر همه نظرات یکسان ارائه داشتند. من ندانستم که چرا به عوض سه نفر یک نفردعوت نشده بود. ولی به هرحال ، تنها نکته مهمی که توجه مرا بخود معطوف نمود وآن، نظریهء اقای فارانی درمورد ناسیونالیزم افغانی نقطهء مقابل ناسیونالیزم ایرانی میباشد. حالا میخواهم اندرین باب چیزهایرا خدمت خواننده گان عزیز تقدیم کنم. ناگفته نگذرم که آقای فاروق فارانی در زمینهء محاکمهء جنگ سالاران نیز درفشانی کردند که بحث آنرا به فرصت دیگری موکول میکنم. جناب فارانی فرمودند که ایران نظربه دلایل که پیش خود دارد ازایجاد ثبات وامنیت درافغانستان جلوگیری میکند. زیرا ناسیونالیسم ایرانی چه درزمان شاه پهلوی وچه بعداز انقلاب اسلامی روح اصلی در کالبد نظام های حاکم برایران بوده واین روحیه سبب تضعیف روحیه ناسیونالیزم افغانی شده و میشود.

البته بنده نیزدرین مورد با آقای فارانی متفق الرأی هستم که کشورهای همسایه بشمول ایران هیچگاه آرزومند یک کشور باثبات ودارای یک حکومت قوی مردمی بنام افغانستان نیستند اما نه به دلیل ترس ازناسیونالیزم افغانی بلکه به دلایل افتصادی وجیو پولیتکی که بحث آن درین مقاله نمی گنجد. بنده قبل ازاینکه به ناسیونالیزم ایرانی بپردازم بدنیست که اول خود ناسیونالیزم را مختصرا مورد بررسی قرار داده وبعد سراغ ناسیونالیزم ایرانی وافغانی رابگیریم. .

اولاناسیونالیزم یا ملت خواهی ویا ملت گرائی ویا گرایشات ملی گرایانه اندیشه ایست مانند سایر اندیشه ها که در اروپا زاده شده ودراروپا پرورش یافته واز اروپا به کشورهای که سالها تحت استعمارزنده گی کرده اند منتقل گردیده است. مفکورهء ناسیونالیزم دربسیاری موارد ازنظرتاریخی با فاشیسم پیوند تنگا تنگ دارد. ادولف هتلر درابتدا ازنردبان دموکراسی وبا استفاده ازهمین واژهء ناسیونلیزم پا به عرصهءقدرت گذاشت و اروپا را در قعر بدبختی وجنگ ونفرت فروبرد. امروز ناسیونالیست های کشورهای شرقی چون ایران والجزایر وهندوستان وپاکستان ومصر وغیره برخویش می بالند که گویا ناسیونالیستان دو آتشه ویا نیم آتشه اند درحالیکه درکشورهای اروپائی علی الخصوص سیاستمداران بلاک چپ ازین واژه نفرت دارند حتی احزاب دست راستی محافظه کار نیزکوشش دارند که از استعمال واژه ناسیونالیزم دوری جویند ولو اینکه عملکردهایشان برمعیارهای ناسیونالیستی استوارباشد. . اروپای امروز را میتوان اروپای دانست که درآن فرهنگ ها وزبانهای مختلف حکومت میکند. در اروپای امروز حرف برسر ناسیونالیزم آلمان وفرانسه وانگلیس نیست بلکه سخن از ایجاد اتحادیه سرتاسری است بنام اروپا. هرچند درین مورد نیزنظریات وجود دارد که این اندیشه باعث ظهور ناسونالیزم اروپائی میگردد ولی تاجای که دیده شده بازهم کهنه گرایان و طرفداران اندیشه های نژاد پرستانه بیشتر ضدیت با اروپای واحد را نشان میدهند تا نسل جوان و آنانیکه فرا قومی وفرا نزادی می اندیشند. خلاصه میخواهم بگویم که مقولهء ناسیونالیزم امروز در اروپا بمفهوم کلاسیک آن به یک واژهء مسخره وغیرمفید تبدیل گشته که حتی اطفال دبستان برآن میخندند.دربرابر این واژه اکنون واژه دیگری قدعلم کرده است patriotism که میتوان آنرا میهن پرستی ویامحبت به خاک و وطن ترجمه کرد.

درشرایط حاضر مبلغان پروپاقرص این واژه ، امریکائی ها استند. ویا مهاجران غیراروپائی که در اروپا تازه اروپائی شده اند ولی ریشه درکشورهای آسیائی دارند. . هرچند عشق به زادگاه ووطن وخاک یک پدیدهء فطری است که در وجود هرانسان وحتی حیوان وجود دارد. دفاع ازحریم مسکن ومأوای نمیتواند مخصوص امریکائیان یا مهاجران اروپا باشد ولی طرح این اندیشه به مفهوم عصری آن بیشتر رنگ غربی دارد تا شرقی . مثلا قسمت اعظم از تاریخ امریکا تاریخ مهاجران است. چه مهاجرت بخاطر نجات ازگرسنگی باشد ویا مهاجرت بخاطر رهایی ازتفتیش عقاید پس این ملت ها ونژاد های دیگر بودند که به آنجا رفته و رحل اقامت افگندند وامریکا رابه خانهء مشترک خویش مبدل نمودند.. این واژه یعنی وطنپرست ویا میهن دوست همیشه وردکلام سیاست مداران امریکائی است اکنون درقلب وروح وروان نسل جوان اروپایی نیز ریشه دوانده است . تا آنجا که یک فوتبالست الجزایری الاصل چون زین الدین زیدان زیر پیرق فرانسه سرود میهنی را زمزمه نموده وهنگام سرودن اشک شادی ازچشمانش سرازیر شده وشانه هایش به حرکت میاید. زلاتان بوسنی الاصل دززیر بیرق کشور سویدن سرود میهنی میخواند وخودرا یک سویدنی میداند. بناء همهء این احساسات ناشی از گرایشات وتمایلات وطنخواهی است که افراد یاشد با وجود ریشه ها ونژادهای متفاوت، خودرا متعلق به وطن واحد میدانند. همان وطنی که اولادهای مختلف الاعراق را ازطوایف گوناگون یکجا بدون تبعیض وتمایز درخویش پرورش داده و زمینه های رشدهمه را یکسان فراهم کرده است. پس آنها حق دارند که احساس مشترک پیداکنند. البته اینجا منظورم چشم پوشی از معضلات ومشکلات ونقاط ضعف که اجتماع کنونی اروپا با آن دست وپنجه نرم میکند نیست.

واما درمورد ناسیونالیزم ایرانی خدمت آن عالی جناب باید عرض کنم که ناسیونالیزم ایرانی به مفهوم اروپائی آن برای اولین بار بعدازختم جنگ دوم جهانی وارد فرهنگ وادبیات ایزان امروزی گردید. دکتور محمد مصدق را میتوان ازپایه گذاران اندیشهء ناسیونالیزم ایران بشمار آورد..درهمین حال فراموش نشود که ناسیونالیزم عراقی نیزدرعهد آدولف هتلر توسظ شخصی بنام رشید گیلانی گماشتهء هتلر درعراق بذرخویش را درشوره زار آنکشور پاشیده بود که حاصل چندانی نداد.

اکثریت قریب به اتفاق علمای جامعه شناسی را عقیده برآن است که اطلاق کلمهء ایرانی ازنظر تاریخی تنها محدود به حدود وثغور ایران امروزی نمیشود به عبارت دیگر میان کلمه فارس وایران بنا به قول ملا های علم منطق عموم وخصوص من وجه وجود دارد. به این معنی که اقوام ایرانی شامل فارس ها، لرها، پتان ها که زبان افغانی دارند ،کردها وغیره نژادهای خورد وبزرگ دیگر میشود. درایران باستان قلمروهای چون افغانستان کردستان وحتی مناطق زیادی ازآسیای مرکزی و چین امروزی شامل میگردد درحالیکه فارس نام تاریخی ایران امروزی است. پس اطلاق کلمهء ایرانی برایرانیان امروزی یک انحصار طلبی اجحاف وغصب مواریث فرهنگی کل منطقه است. اینجا منظورمن ازسلطه سیاسی نیست که کدام قوم برا قوام دیگر ازنظرتاریخی ادعای سلطه رانی دارد بلکه منظوراز ذکر ایران وایرانیان همان مواریث فرهنگی آریانا است که اگر قبول کنیم پایتخت اریائیان بخدی یا بلخ امروز بوده است پس ایران تاریخی افغانستان کنونی است نه ایران امروزی. . حال اگر ازنظرفرهنگی وتاریخی میان ناسیونالیزم ایرانی واقوام ساکن افغانستان امروزی فرق قایل شویم درحقیقت به تاریخ خویش جفا کرده ایم. اینکه ایرانی های امروزی این حق را بخود میدهند که به مولانای بلخ افتخار کنند و اورا مال خودشان بشمارند ودیگران را ازآن محروم سازند نمونهء از تردستی وانحصارگرائی است که اقوام دیگر ایرانی الاصل به اثر نبود یک حاکمیت مردمی نتوانسته اند ابراز هویت کنند. پس به قول معروف باید گفت هرکه آب از دم شمشیر خورد نوشش باد .. مگر یک تبعهء افغانستان زمانی که می بیند نام قریهء خواجه بها الدین پدر مولانا را زمام داران کشورش ( اشپولی ) گذاشته اند چگونه به مولانا افتخار کند؟ زمانیکه اتباع یک کشور ازاستعمال کلمات اصیل زبان دری که مادر زبان فارسی است محروم میگردند چه حقی دارند که برحافظ و سعدی افتخار کنند؟

این حوادث تاریخی مارا بدون کوچکترین زحمت به این دهلیز رهنمائی میکند که ناسیونالیزم افغانی هیچ جایگاه وپایگاه تاریخی ندارد. این ناسیونالیزم، جدید وخلق الساعه است که بنیانگذاران آن اشخاص وافراد جبار تاریخ چون سردار داوود ومحمد گل خان مهمند وغیره اند که دست حاکمان ایران را سخاوتمندانه براجحاف وانحصار مواریث فرهنگی منطقه باز گذاشتند. این جباران تاریخ هرچه ازدست شان بخاطر محو آثار وآبدات فرهنگی زبان فارسی آمد از عملی ساختن آن فروگذاشت نکردند.همه را نیست ونابود کردند نام مناطق را به خوشی خود تغیرداده ودرجهت جاگزین سازی یک زبان جدید گام برداشتند که اکنون تبعات وآثاربد آنرا همهء ساکنان این سرزمین می چشند
.
پس نمیدانم که آقای فارانی کدام مورد ناسیونالیزم افغانی را برجسته تراز ناسیونالیزم ایرانی یافته اند و آنرا عامل قوی در ادامهء بحران میان دوکشورهمسایه وهمزبان میدانند. نشود عاملی را که ایشان بحران زا تلقی کرده اند برعکس بحران زدا باشد؟ اگر منظور آقای فارانی از ناسیونالیزم افغانی مطابق چرندیات برادر حکمتیار همانا تفاوتهای فرقه ای میان شیعه وسنی باشد پس پیوستن شانرا به آن دار ودستهء جنایت تسلیت عرض مینمایم و اما نباید فراموش کنند که جناب عالی درحالی به حلقه برادران تحریک اسلامی پیوسته اند که اعضای سابق آن ازآن حلقه فرار کرده اند. .
.