نگاهی به تشکلهای دانشجویی افغانستانی درایران

نگاهی به تشکلهای دانشجویی افغانستانی در ایران

پروسه تحرکهای اجتماعی نشان داده که جنبش¬های دانشجویی، یکی از کانون¬های اصلی اعتراض علیه نظام-های سیاسی-اجتماعی غیر دموکرات و سنتی بوده است. دگرگونی¬هایی که جنبش دانشجویی مه 1968 فرانسه در ساختاراجتماعی-سیاسی این کشور ایجاد کرد، نقطه اغازی بود برای بسیاری از جنبشهای دانشجویی که درسالهای بعد در کشورهای مختلف متولد شدند.

تحرک اجتماعی در کشورهای جهان سوم از دانشگاه¬هایی اغاز شد که سلطنت¬طلبان خود ان مراکز را پایه-گذاری کرده بودند. شکل گیری نسل تازه¬ای در دانشگاه¬ها، باعث شد که خواسته¬های متعددی مطرح شوند که در ساختار محافظه کار سنتی-سلطنتی و پاتریمونیال این کشورها براورده نمی شدند.

همواره دگرگونیهای سیاسی در کشورهای جهان سوم از همین مراکز اغاز ¬شده و چشم بسیاری هم¬اکنون نیز به در دانشگاه¬ها دوخته شده تا مکاتب ملایان دیوبندی و حوزه های قم.

دانشگاه¬های کابل، تهران و استانبول و....مراکزی بودند که نسلی از دگراندیشان را در خود تربیت کردند، هرچند در بسیاری از این کشورها راه نه به سوی جهان مدرن که به سمت جهان سنت و جنگ داخلی کشیده شد.

غیر از کسانی که در مراکز اموزشی بومی خود تحصیلات عالی را گذرانده بودند،بسیاری از دانشجویان تاثیرگذار در جنبش¬های دانشجویی،در فضایی رشد کرده بودند که با فرهنگ و اداب جدیدی اشنا شده و به کشور خود بازگشته بودند، بخشی از این طیف هم بودند که خواهان دگرگونیهایی در ساختار سیاسی و اجتماعی و فرهنگی موجود بودند. ببرک کارمل، حفیظ الله امین، نور محمد تره¬کی و ......که مرکز بسیاری از دگرگونیها در افغانستان بودند مثالهای بومی برای این مورد هستند.

انچه زمینه بسیاری از تحرکهای دانشجویی را در کشورهای متفاوت ایجاد کرده، نگاه فلسفی و بعد تئوریک ان جنبش بوده است. مبنای فلسفی وجود این تشکلات، از مهمترین عواملی بوده که انها را برای هدفی کنار هم قرار می¬داده اند.

مهاجرت باعث شد که تعداد بسیاری از افغانها زندگی در خارج از کشور خود را تجربه کنند، افزایش تعداد دانشجویان افغانستانی در این کشورها و مخصوصا ایران این سئوال را به ذهن می¬آورد که:

ایا تشکلهای دانشجویی افغانستانی در ایران به یک حرکت تاثیر گذار تبدیل شده اند؟

پاسخ ما به این سئوال این است که مجامع دانشجویی افغانستانی مقیم ایران نتوانسته به حرکتی تاثیرگذار تبدیل شوند.
تعداد بسیار زیاد دانشجویان افغانستانی مقیم در ایران باعث شده که مجامع دانشجویی موازی بسیاری ایجاد شوند. این تجمع ها نتوانسته¬اند به یک حرکت تاثیرگذار دانشجویی در تحولات سیاسی اجتماعی افغانستان تبدیل شوند. دلایل بسیاری برای این امر مطرح است، اما انچه بیش از پیش دارای اهمیت است این فرض می باشد:

نبود رویکرد فکری-فلسفی در تشکلهای دانشجویی باعث عدم شکل¬گیری حرکتی تاثیرگذار در بین دانشجویان افغانستانی ساکن در ایران شده است.

شاهد زیر میتواند نظر مطرح شده را تایید نماید:

دو ائتلاف دانشجویان افغانستانی مقیم ایران در مشهد و تهران، برون داد مهمی برای این حرکت نداشته و عملا در فضای تازه خلق شده بعد از 2001 در افغانستان شاهد حرکتهای فکری روشنفکران و تحصیل¬کرده-گان افغانستانی مقیم ایران نبوده ایم.

تقریبا اکثر برنامه های مجامع دانشجویی در طول این سالها به مسایل صنفی و تفریحی محدود شده و موضوعات فکری و فرهنگی حاشیه نشین بودند.

با توجه به مطالب مطرح شده به نظر میرسد حرکتهای دانشجویی دانشجویان افغانستانی از کمبود مبانی فکری-فلسفی برخورداز بوده و بر همین اساس نتوانسته نقش مهمی در فضای فکری-سیاسی داخل افغانستان ایفا نماید.

محمد واعظی

کارشناس ارشد روابط بین الملل

دانشکده حقوق وعلوم سیاسی
دانشگاه تهران