هرات و موج افراط گرايی!

نويسندگان و مورخين، از هرات به عنوان شهر تمدن پرور و فرهنگ خيز افغانستان ياد مي كنند . اين شهر باستاني با قدامت تاريخي، افتخارات بي نظير و جغرافياي وسيعش در خود جامي ها ، انصاري ها ، بهزاد ها ، شاهرخ ها و گوهرشاد بيگم هاي فراواني را پرورانده كه از ذخاير علمي و فرهنگي بي نظير افغانستان به شمار مي آيند . روزگاري اين شهر باستاني ، مايه افتخارخراسان زمين بوده وزندگي در آن آرزوي بزركان عرصه دانش ، سياست و عرفان بوده است .به همين دليل به اين شهر ، شهر عارفان مشرق زمين لقب داده اند .

اما جنگهاي طولاني مدت پس از تجاوز افغانستان توسط اتحاد جماهير شوروي سابق وهمچنان نزاع هاي خونين وطولاني مدت ميان احزاب مجاهدين و كشتار و كوچ هايي دسته جمعي توسط گروه طالبان آسيب هاي فراواني را به پيكر با افتخار اين شهر باستاني وارد كرده است .آثار تاريخي آن بر اثر بي توجهي و حتي مظالم بي شماريكه به اين مراكز تاريخي وارد آورده شده اند ، امروز از اين شهر، شهر فراموش شده وحتي نفرين شده ساخته اند. نفرين عفريت ها و دشمنان مدنيت . شهر يكه روزگاري مهد تمدن و علم ودانش محسوب ميشد اينك جايش را به جولان گاهي جريان هاي تماميت خواه و خود محوري داده است كه فرهنگ سلطه گري را در قالب تفاضلات قومي ، انحصار طلبي هاي سياسي در چهار چوب بر تري خواهي و خطر ناكتر از همه رشد و گسترش تعصبات مذهبي و ايدلوژَيكي ، ترويج وتبليغ مي كنند . اين گروها با ايجاد دستجات خورد و كوچك در چهار چوب جريان هاي مذهبي و سياسي – مذهبي زمينه گسترش فوق العاده يافته است .

همين اكنون هرات شاهد تحولي بسيار خطر ناك و چالش آفرين تعصبات مذهبي وقومي از سوي گروه هاي بشدت افراط گرا و سلطه طلب بگونه انديشه و آرمان طالبانيزم ، مي باشد . تحولي كه مي تواند تمدن كهن و فرهنگ غني هرات را زير پا هاي افراط گرايي لگد مال نموده به چالش خطر ناك نزاع هاي مذهبي و قومي دهه هفتاد مبدل سازد .

افزايش حضور نيروهاي تماميت خواه وخود محور جريان هاي افراطي « حزب اسلامي و طالبان» از يك طرف و حضور وسيع دسته ها ي «جماعت التبليغ الاسلاميه» از طرف ديگر بصورت بسيار آشكار در سطح شهر و ولسوالي هاي آن ، مشاهده مي شوند . آمار نشان مي دهند اين شهر از چندين محور ( بالابلوك ، شندند ، سنگ آتش ) تقريبا به محاصره گروپ هاي مسلح حزب اسلامي قرار گرفته و آمار آنها از هشت هزار نفر مسلح تجاوز مي كند وهمينگونه دسته ها و گروپ هاي طالبان در يك همسوي پنهان با افراد حزب اسلامي نيز رو به افزايش هستند . در واقع يك كمر بند بسيار خطر ناك از ولسوالي هاي گلستان و پرچمن ولايت فراه گرفته تا بالا بلوك و شندند و از آن گذشته تا ولسوالي هاي سنگ آتش و قادس بادغيس ، توسط جريان هاي افراطي ، شكل خطر ناك وويران كننده بخود گرفته است .

هرچند اين حركات افراطي از سه سال بدين سو به منظور به چالش كشاندن اين شهر بصورت آشكار آغاز شده بود و برخي نهادهاي مدني مستقر در غرب كشور بارها ازرشد بي رويه افراط گرايي در غرب كشورابراز نگراني كرده بودند ، اما بدليل نوع عصبانيت دولت مركزي نسبت به اين شهر وافزايش روحيه هرات ستيزي از سوي برخي حلقات قوم محور در ارگ رياست جمهوري، هيچگاه به آن پاسخ مثبت داده نشد . اين بي اعتنايي دولت نسبت به هرات موجبات درگيري هاي قومي وزباني فراواني را گرديده است .جنجال هاي قومي كه تا ديروز در قالب تنظيم هاي قوم محور و مدنيت ستيز، روح و روان هرات باستان را زخم دار كرده بود امروز در قالب بروز شورا هاي تك قومي ( شوراي بزرك افغان ها و شوراي مليت تاجك) كه هيچگاهي با روحيه تمدن پرور وفرهنگ دوست مردم ، سازگاري ندارند نمك بر زخم مردم پاشيده و سبب افزايش روحيه قوم محوري و ديگر ستيزي ميان طيف هاي مختلف، نهاد ها وگروپ هاي افراطي شده است .

در كنار گسترش نفوذ جريان هايي افراطي و تماميت خواهي چون« حزب اسلامي حكمتيار و گروه طالبان» ، جريان هاي خطر ناكتر ديگر چون افزايش فعاليت «جماعت التبليغ» در قالب تحريك روحيه افراطي جوانان و ايجاد دستجات كوچك به منظور احياء خاطرات درد ناك زمان طالبان، مايه نگرانيي نهاد ها ي مدني در اين شهر گرديده است . هذف ازتشكيل اين گروه افراطي ، تقويت روحيه غرب ستيزي وهمچنان مبارزه با آنچه از سوي آنها گسترش فرهنگ بي ديني محسوب مي گردد ، اعلام شده است .. مولوي ها و آخوند هاي وابسته به «جماعت التبليغ»با ايجاد كورس هاي ديني و راه اندازي اردو هاي تفريحي براي اين جوانان تازه وارد ، راه هاي مبارزه باآنچه از سوي آنها مظاهر شرك و كفر خوانده مي شوند، بصورت بسيار افراطي ان آموزش مي دهند . از نظر اين گروهي مذهبي دموكراسي ، تحصيل زنان ، اشتغال زنان؛ حضور نيروهاي خارجي ، ريش تراشيدن و داشتن موهاي بلند براي مردان از مظاهر شرك وكفر ياد مي شوند؛ چيزي كه خاطرات تلخ وتاريك زمان طالبان راتداعي مي كند . گسترش نفوذ اين گروه مذهبي مايه نگراني وظن گمان هاي تحليلگران ونويسندگان شده است .

برخي تحليل گران وروزنامه نگران باور دارند ، اين گروه مذهبي از منابع جريان هاي افراطي در داخل پاكستان حمايت شده و از سوي آنها منابع مالي خوبي در يافت مي كنند .استدلال شان اينست كه اين گروه در جريان يك كاروان تفريحي براي جوانان جديد الشمول به اين گروه مبالغ كلاني را به مصرف مي رسانند كه از توان جريان هاي مذهبي داخل كشور خارج مي باشد . .برخي ديگراز تحليل گران ، همنامي اين گروه مذهبي وبشدت افراطي را با برخي جريان هاي سياسي - مذهبي پاكستان(جماعت العلماء) دليل وابستگي اين گروه به خارج مي دانند . دليل هرچه باشد اين گروه مذهبي ، يك پديده نو وچالش آفرين براي افغانستان و جامعه جهاني بويژه نيروهايي كه به منظور نابود كردن افراط گرايي ( نيروهاي ناتو)وارد كشور شده آند، محسوب ميگردد.

در كنار گسترش اين جريان هاي بشدت افراطي( حزب اسلامي ، گروه طالبان و جماعت التبليغ ) ، رقابت ها و كش مكش هاي جريان هاي سياسي و با نفوذ هرات نيز بر شدت نگراني ها افزوده است .در اين جدال سياسي ، هواداران نسيتا سر سخت اسماعل خان والي پشين هرات بدليل منزوي شدن از قدرت ، از وضعيت موجود(انزوا) به شدت نا راض بوده و در ايجاد نا آمني ها و اختطاف ها به اشكالي مختلف مداخله مي كنند. در واقع هواداران اسماعل خان از حضور سيد حسين انوري والي هرات كه از سويي رييس جمهور كرزي بشدت حمايت مي شود و همچنان نفوذ روز افزون « مولوي خداداد صالح» ريس سابق محكمه هرات در تشكل جديد اقوام پشتون با محوريت والي هرات بشدت آزرده خاطر شده اند . تقابل حزب جمعيت اسلامي با حضور قوي وقدرت مندانه تيم رييس جمهور كرزي با محوريت «سيد حسين انوري ومولوي خداداد» ،كه سبب تشتت جريان هاي جهادي دراين شهر شده است ، نيزبراي فعاليت جريان هاي افراطي بستر ساز شده و زمينه فعاليت آنها رابيش از پيش فراهم ساخته است .

اعلام موجوديت حزب « حركت المجاهدين » به رهبرييت « غلام يحي سياوشاني » يكي از فرماند هان جهادي تحت امر اسماعل خان واليي پشين هرات و مخالف حضور سيد حسين انوري به عنوان والي در اين شهر ، چالش ديگر فرا روي امنيت وثبات در غرب كشور محسوب مي شود. آقاي سياوشاني كه در زمان اقتدار اسماعل خان به عنوان شهر دار اين شهر ، از نفوذ فوق العاده بر خوردار بود پس از آنكه اسماعل خان از قدرت باز ماند ، به يكي از مخالفين سر سخت حكومت در غرب كشور تبديل شده و در حال حاضر جبهه قابل توجهي نظامي در چند كليومتري شهر هرات به نام« دره سياوشان» ايجاد كرده است . وي حملات راكتي بالايي ميدان هواي هرات مركز فرماندهي نيروهاي ناتو را كه هفته پيش صورت گرفت ، به عهده گرفته و نبرد با نيروهاي ناتو به رهبرييت ايالات متحده آمريكا را يكي از اهداف تشكيل حزب «حركت المجاهدين » مي داند . او نيز مانند گروه « جماعت التبلغ » باور دارد كه مبارزه با آنچه از سوي او مظاهر شرك وكفر محسوب مي شود ( حضور زنان در نهاد هاي دولتي ، حضور نيروهاي خارجي در قالب ناتو و حضور نيروهاي آمريكا ) ، جهاد مقدس است ؛ درواقع اعلام موجوديت حزب « حركت المجاهدين » به منظور به چالش كشيدن حكومت و نيروهاي خارجي صورت گرفته و مشكلات امنيتي فراواني را در هرات سبب شده است . ناظرين امور امينتي و برخي نهاد هاي دولتي باور دارند كه تشكيل اين گروه نيز در نوع خود يك حركت افراطي ودر نهايت امر به منظور به چالش كشيدن تيم رييس جمهور كرزي در هرات است و برخي حلقات سياسي شامل دولت نيز از آن حمايت ميكنند . به عبارت ديگر موجودييت اين گره صفحه جديدي را در رويا روي با دولت در كنار تشكلهاي جريان هاي حزب اسلامي ، طالبان و جماعت التبيلغ ، گشوده است . اين چهار جبهه ( حزب اسلامي ، گروه طالبان ، جماعت التبليغ و حركت المجاهدين ) از يك طرف امنيت وثبات را در هرات به چالش كشيده و از سوي ديگر روحيه قوم محوري وديگر ستيزي ويران كننده اي را ميان طيف هاي مختلف مردم بوجود آورده اند .

اين « تقابل » بر خلاف معمول مبارزات سياسي كه در قالب رقابت اصولي بايد وجود داشته ، در هرات متاسفانه وارد كوچه وبازار شده وطيف هاي مختلف مردم را بشدت متاثر ساخته است . به عبارت ديگر جنجال ها وكش مكش هاي سياسي براي بدست آوردن قدرت ويا حفظ آن ، سبب شده است كه نهاد ها وگروه هاي قومي نيز وارد اين آشفته بازار شوند . اين موضوع از برخورد مردم در بازار و كوچه هاي هرات بخوبي به چشم ميخورد . نگاها و برخورد هاي روزانه در شهر نشان مي دهد كه ، تفاضلات قومي و مذهبي تا چه حد ميان طيف هاي مختلف مردم ريشه ويران كننده بخود گرفته است . ديروز دو نفر تاكسي ران در چوك شهر نو براي تصاحب جا براي پارك ماشين شان در آغاز جدل بسيار آرامي داشتند . اما ديري نگذشت كه ده ها نفر وارد اين جدل شده ، تاكسي ران هزاره را آنقدر لت وكوپ نمودند كه بالآخره به شفاخانه انتقال يافت . در اين جنجال بسيار كوچك شعار هاي مرك بر هزاره و مرك بر والي هرات سر داده شدكه خاطرات تلخ دوران جهاد را تداعي مي كرد . يعني جنجال دو نفر تاكسي ران براي تصاحب جا براي پاركينگ ، به راحتي رنگ وبوي سياسي و قومي بخود گرفته وشعارهاي تند بر عليه« يك قوم » از سوي دها تن جوان افراطي در فضاي شهرطنين انداز گرديد ؛

هرچند افراطييت و جذمييت ميراث به جامانده دوران جهاد ومجاهدين است ، اما رشد بي رويه افراطييت و تماميت خواهي در قالب تفاضلات قومي و مذهبي در اين اواخرموج طوفنده به خود گرفته واز سوي جريان هاي خطر ناك افراطيي چون « حزب اسلامي ، گروه طالبان ، جماعت التبليغ اسلاميه و حركت المجاهدين»، بشدت افزايش يافته و امنيت و آسايش را به چالش مرگ بار گرفته است ؛