د تورو ډولونه

دوه ډلو يې ويشو

• نارينه
  او ښځينه
  
• د
  ليك له پلوه
  لومړى
  به نارينه او ښځينه توري وڅيړو
  .
  
  الف
  : نارينه توري
  (ا ج ح ځ د ډ س ش ښ ص ض ع
  غ ق ك ګ ل م ن )
  
  ب
  : ښځينه توري
  (ب ت ث چ څ خ ر ږ ز ژ ړ ط
  ظ ف ه ي ې ۍ ى ئ )
  
  
• د
  ليك له پلوه هم په دوه ډوله دي
  الف:
  يو ځاي كيدونكي توري
  
• هغه
  توري دي چي له ځانه وروستني توري سره يو ځاى تړلي كيږي
  (ب پ ټ ث ج ح چ ځ خ څ س ش
  ښ ص ض ط ظ ع غ ف ق ك ګ ل م ن ه ي ئ )
  ج:
  نه يو ځاي كيدونكي توري
  
• هغو
  تورو ته وايي چي وروستني توري ( راتلونكي هغه ) سره ونه تړل سي
  (د ډ ذ ژ ز و)
  يادونه:
  په عربي ژبه كي همزه(ء) د خوزنده الف كار وركوي لكه جرائت، هيئت.
  
• عربي
  توري په پښتو كي :
  دا
  توري په ځانګړو عربي ويېونو كي د كاروني وړ وي د كره پښتو په ويېونو (الفا ظو)  كي دا توري نه كارول
  كيږي
  (ث ص ض ط ظ ع ف ق )
  
• دري
  توري په پښتو كي :
  
  د
  دري ژبي ځانګړي توري يواځي د دغي ژبي د ټكو يا كليمو د كاروني پر وخت كاريږي .
  (پ چ ژ ګ )
  
• د
  پښتو ځانګړي توري چي په دري او عربي كي نه راځي
  ( ټ ډ ړ ږ ڼ ښ څ ځ )
  
  
• ږغيز
  يا كمكي توري: لكه ( ا ، و ، ه ، ي )
  .
  او
  نور ټول توري غلي ( چوپ) توري بلل كيږي
  .
  ۱-
  كومكي
  ږغونه:
  كومكي
  غږونه په پښتو كي په دوه ډوله دي يو ډول خوځندي(حركتوالا ) او بل ډول يې توري دي.
  
• خوځندي(حركتونه)
  أ‌-
  زور لكه: ور، غر ، غږ
  ب‌-
  زوركى لكه : شل ، وچ، مچ ،
  ت‌-
  زېر لكه : عالم ، كامل ، ساحل
  .
  ث‌-
  پېښ لكه: تكامل ، تجاهل.
  
  ۲-
  په
  پښتوكي كله كله په يو نيم حركت باندي د اواز زيات فشار او زور راځي چي (غچ)  ورته وايو د غچ له لاري
  د ټكي مانا بدليږي لكه (غوټه) كه د اواز زور په (غ) راسي نو د (ګرې) مانا وركوي او
  كه په (ټ) راسي نو د پكتيا او خوست ولايتونو د لهجې په بنسټ د (لوى ،ستري ) مانا
  وركوي .
  ۳-
  غړوندى(سكون) :
  
• لاندې
  ارونه ( اصول ) لري .
  الف:
  پر ساكن توري يې پيل روا دي او دنيم حركت په ډول ويل كيږ ي لكه سپوږمۍ ، لمر ، پسه .
  ب:
  په پښتو كي تر درې ساكنو پوري هم يو ځاى راتلى سي خو پدې شرط چي لومړى ساكن يې كومكي
  تورى وي لكه مياشت ، څلوېښت ، پنځوس
  .
  
  كومكي
  توري: په پښتو كي كومكي توري څلور دي خو هغه وخت كومكي توري گڼل كيږي چي ساكن وي
  او مخكي ترې كومكي توري نه وي
  .
  ۱  ا (الف) د ټكي ( كليمې ) تر منځ او پاى كي راځي
  كښي داځي لكه: اكا ، انا ، مانا او نور.
  ۲  و(واو) په څلور ډوله دي:
  a- نرم
  (واو): چي پوست او نرم ويل كيږي او مخكې تورى يې زور ولري لكه : لو ، پلو ، چلو .
  b- څرگند
  و (واو): مخكي تورى يې څرگنده او دروند پيښ ولري لكه :چاكو ، الو ، تالو..
  c- اوږد
  (واو) : چي اوږد او نرم ويل كيږي او مخكي تورى يې اوږد پيښ ولري لكه : كور ، مور ،
  خور ...
  d- كوچني(واو):
  چي مخكي تورى يې سپك او لنډ پيښ ولري لكه : تاسو ، لومرى
  .
  
  ۳  ي (يا): په پښتوكي (ياګاني ) پنځه ډوله ده:
  a- نرمه
  (ى): دا ډول ( يا ) هيڅ ټكي نه لري . پسته ويل كيږي او دمخي تورى يې (زور)  ولري لكه: منى ،ژمى
  ،كړى ، او نور ........
  b- څرگنده
  (ي): دا ډول ( يا ) لاندي دوه ټكي لري .چي د مخي تورى يې دروند او څرګند(زير) ولري
  لكه: ښكلي ، ښادي  .......................
  c- ښځينه
  (ۍ): زوركي والا (يا ) هم ورته ويلى سو او لكۍ والا ( يا ) يې هم بللى سو يانې د
  مخي تورى يې زوركى لري او يواځي د كليمې په پاى كي راځي لكه: هګۍ ، خولۍ ...............................
  d- د
  جمعې يا د فعل (ئ ) د پاسه همزه (ئ) خوري په نوم يا صفت كې د (ۍ) په څير لوستل كيږي .
  e- اوږده(ې)
  اوزده ويل كيږي او د مخې تورى يې اوږد زير لكه: شيدې ، مستې ، ............
  ۴-
  (هه) په پښتوكي په دوه ډوله
  ده:
  a - څرگنده او لويه (هه) چه د مخي تورى يې زور لري لكه: پياله ، وزه،
  جامه .....
  b  پټه او كوچنۍ (هه) د
  مخې تورى يې زوركى لري لكه: پسه ، نيكه
  تاسو
  پوهيږئ ٰ چي هر مانا لرونكي ټكي ته كليمه وايي او د يوې موخي ( هدف ) د څرگندو لو
  لپاره اړ يو چي څو كليمي سره يو ځاي كړو. ددغو ټكو ( كليمو) له يو ځاى كېدو څخه غونډله
  يا جمله جوړيږي .
  په
  پښتو كي نوم د كليمې له ډولونو يا د كلام له توكو سره يو ډول دي.
  لكه
  لمر ، زوى ، ورور ، چرګ ، ميوند
  .
  د
  مانا له مخي د نوم ډولونه:
  نوم
  د مانا له مخې په پنځه ډوله دى:
  ۱  ځانګړى نوم:
  چي
  خاص سړى يا يو ځانګړى شى راپيژني ( معرفي كوي ) لكه: احمد شاه بابا، رحمن بابا، كابل،
  حمزه بابا ...
  ۲  عام نوم:
  هغه
  دى چي يو خاص شى ترې نه مراديږي بلكې پر خپلو ډولونو يوشان دلالت كوي لكه : لرګى ، پاڼه ...........................
  
  ۳  د جنس نوم:
  هغه
  دى چې پر لږ او ډيرو باندې يو ډول دلالت وكړي لكه:اوبه ، غوړي ، غنم ، تيل.
  
  ۴  ډله ييز نوم:
  هغه
  دى چي په لفظ كي مفرد وي او په مانا كي د يوې ډلي لكه: لښكر، جرګه، رمه ، ټولى ،
  ولس او داسي نور و لپاره وركارول سي
  .
  دا
  نوم د ډيرو ډلو په شتون يا يې يادونه جمعه كيږي لكه: جرګې ، رمې ، ډلې او نور .
  ۵  مجرد نوم:
  هغه
  دى چي هغه څيز په سترګو نه ليدل كيږي لكه: عقل،پوهه،ويره او داسې نور.
  نوم
  د جوړيښت له پلوه په دوه ډوله دى
  :
   مركب نوم: چي له دوو يا
  زياتو كليمو څخه جوړ سوي وي
  .
  لكه:
  شيرپور، كندهار ، شيرشاه مېنه ، بريكوټ او نور مركب نومونه كله كله په مخفف ډول هم
  راځى لكه: ترله (دتره لور)
  ۲  بسيط نوم : دا داسي نوم دى چي له يوې مفردي
  كليمې څخه جوړ يږي او نور توكي نه لري
  لكه
  : كټ ، لاس ، سر ، زړه ، خوله او داسې نور
  .........

له پښتو ګرامر څخه
ليكوال: وفي الله مياخيل

DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>


















UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>

UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>

UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>

UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>