جراحی پلاستیک و معیار های زیبایی در افغانستان

لیان کچر، لیزلی نات، و کلیمینتاین مپلس چند تن از فیلم سازان مشهور استند که در مورد افغانستان فیلم ساخته اند. یکی از کار های مشهور این سه تن، مستند «در عدالت» در مورد زندانی شدن زنان به دلایل فرار از خانه و جرایم اخلاقی در افغانستان است. مستند جدید شان، به نام Nip, Tuck Kabulکه در کانال چهار انگلستان نشر شده است، در مورد بازار داغ جراحی پلاستیک در کابل است.

این مستند که تا به حال به زبان های افغانستان موجود نیست و مسلما برای مخاطبین غربی ساخته شده است، در مورد تعداد روزافزون زنان و مردانی بحث می کند که، با وجود فقر فراگیر در افغانستان، به خاطر تغییر آوردن در بدن و صورت خود به کلینک «همکار» در کابل مراجعه می کنند. در این فیلم قصه چند زن به صورت خاص مورد توجه قرار گرفته است. شاهده دختر جوانی است که بعد از ماه ها بلاخره توانسته آنقدر پول ذخیره کند که برای بلند کردن بینی اش به کلینیک بیاید. در این فیلم، شاهده به خاطر جسارتش مورد تمجید قرار می گیرد و تصمیمش بر اینکه بینیِ «پهن» خود را به یک بینی «بلند» تبدیل کند به عنوان یک آزادی شخصی توصیف می شود. قصه دیگری که در این فیلم نشان داده شده است از همسر مردی به نام زلمی است که به پیشنهاد شوهرش به کلینیک شده است. او اینکه آیا تصمیمش براساس اسلام درست است یا نه را مورد پرسش قرار می دهد و شوهرش می گوید که بینی اش بعد از بلند شدن زیباتر می شود.اما فیلم سازان به این نکته که شاید این زن به جراحی پلاستیک وادار شده باشد توجه چندانی نمی کنند. مستند در مورد اینکه شاید شبنم، یک پرستار جوان، به جراحی پلاستیک معتاد باشد هم بحث می کند. استفاده متعدد از جراحی پلاستیک به نحوی اعتیاد می انجامد. بعضی از کسانی که این جراحی را چندین بار انجام داده اند، خود را ناگزیر از تکرار جراحی می دانند.

فیلم سازان بدون توجه به ریشه های جنسیتی، قومی و نژادی معیار های زیبایی در افغانستان این جراحی های پلاستیک را «حق انتخاب» می خوانند. عبارت هایی چون «آغاز آزادی،» » آزادی جدید» و «نشانهء حق انتخاب شخصی» چندین بار در این فیلم برای توصیف جراحی پلاستیک استفاده میشود. زنان و مردانی که به این کلینیک مراجعه می کنند به خاطر آنچه راوی فیلم شکستن قوانین اجتماعی و دینی مخالف جراحی پلاستیک می نامد مورد تکریم قرار می گیرند. فیلم با این نکته ختم می شود که زنانی مثل شبنم و شاهده افغانستان جدید را تعریف می کنند.

آیا این آزادی است؟

در بحث جراحی پلاستیک، در سراسر جهان، سوال های معیار های اجتماعی زیبایی و اخلاق طبی به میان آورده می شود. افغانستان هم استثنا نیست. جراحی پلاستیک در افغانستان هم به مشکلات بزرگتر نابرابری های جنسیتی و نژادی بر می گردد و باعث می شود ریشه های تعریف ما از «زیبایی» را مورد پرسش قرار دهیم. شاهده و شبنم هر دو زنان جوان هزاره استند که براساس تعریف جمعی رایج از زیبایی می خواهند صورت خود را تغییر بدهند. خانمِ آقای زلمی هم توسط شوهرش مجبور به جراحی پلاستیک شده است و با خود در مورد درست بودن یا غلط بودن این تصمیم در جنگ است. این که بلاخره خانم زلمی به خاطر فشاری که شوهرش بر او می آورد صورتش را تغییر می دهد تا برای شوهرش زیباتر شود نشانه ای است از اینکه زن هنوز هم صاحب و مالک بدن خود نیست.

شاهده و شبنم هر یک برای بلند کردن بینی «پهن» و تغییر شکل چشمان «خریطه ای» به کلینیک آمده اند. هر دو مشخصه در نژاد هزاره بیشتر از دیگر نژاد ها و قوم های افغانستان دیده می شود. بنابراین این دو زن به این دلیل می خواهد جراحی پلاستیک کنند که مشخصاتِ نژادی خود را از چهره خود پاک کنند. فیلم مستند می پدیزد که تعدادی از مراجعین کلینیک به این دلیل آنجا می آیند که هویت نژادی و قومی خود را بپوشانند اما هنوز هم این نوع جراحی پلاستیک برای درشت کردن چشم ها و بلند کردن بینی را نشانه ای از انتخاب شخصی و آزادی مراجعین می داند. گوینده ادعا دارد که با جراحی پلاستیک این زنان در مقابل قوانین مذهبی ضد جراحی پلاستیک ایستاده گی کرده اند و توانسته اند خود را از قید های اجتماعی بگلسلانند. اما آنچه این فیلم نادیده می گیرد این است که همانگونه که شاید علمای دینی با حرام دانستن جراحی پلاستیک زنان و مردان را مقید می کنند، معیار های ما برای زیبایی هم مقید کننده اند چون باعث می شوند بعضی افراد از اقلیت های نژادی به معیار های اکثریت در مورد زیبایی تن دهند، مشخصه های نژادی خود را «نازیبا» ببینند و بنابراین آنها را تغییر بدهند و یا از بین ببرند. اگر علمای دین حق ندارند در مورد شکل صورت و بدن مردم تصمیم بگیرند، معیار های نژادی برای زیبایی هم نادرست اند.

چنانچه مستند نشان می دهد تعدادی از مشتریان کلنیک همکار زنان هزاره ای استند که می خواهند شکل بینی و یا چشم خود را تغییر بدهند تا هویت نژادی خود را پنهان کنند. بدون شک با وارد شدن تکنالوژی و دانش جراحی پلاستیک در افغانستان زنان و مردان از آن استفاده خواهند کرد و استفاده از جراحی پلاستیک شاید در بعضی موارد چیزی مثبت و یا صحی هم باشد. البته باید فراموش نشود که امکان دارد اکثریت زنان و مردان هزاره نیازی به این تغییرات نبینند و نسبت به نژاد خود احساس افتخار کنند که بسیار خوب است، اما موضوع محوری در این موضوع برای من مورد پرسش قرار دادن معیار های زیبایی و ریشه های نژاد پرستی و برتری جویانه در تعریف ما از «زیبایی» است.

سوال اصلی این است که چرا باید این زنان یا مردان احساس کنند که قسمتی از بدن شان، قسمتی از هویت شان تغییر کند تا اینکه «زیبا» شوند. در ادبیات مکتوب ما عموما به صورت تاریخی چهره های آریایی به عنوان معیار زیبایی به مردم معرفی شده اند و پوست سفید، چشم های درشت و آهو مانند و بینی قلمی را ما به عنوان یک جامعه به عنوان زیبا می شناسیم. این معیار های زیبایی به شدت قومی و نژادی استند چون می توانیم آنها را این گونه هم ترجمه کنیم که پوست های تیره، چشمان باریک و خورد و بینی های پهن زیبا نیستند و بنابراین برای زیبا شدن باید آنها را تغییر داد. هر انسان، با هر چهره ای و از هر نژادی که باشد، زیبا است و هیچ انسانی نباید برای پذیرفته شدن در یک جامعه نژاد پرست بدنش را تغییر بدهد. خوشبختانه در افغانستان هنوز به اصطلاح سر وقت است و فرهنگ جراحی پلاستیک فراگیر نشده است و اگر ما به صورت واقعی خواستار برابری اجتماعی استیم این برای ما فرصتی است تا از آغاز با جراحی پلاستیک نژادی مبارزه کنیم و معیار های نژاد پرستانه زیبایی را مورد پرسش قرار دهیم.

لینک مستند:

http://www.channel4.com/news/n...

دسته‌بندی شده در: مقالات